Bài văn của lũ trẻ muôn hình vạn trạng, ngoài việc câu cú lủng củng, vấn đề lớn nhất là thiếu trí tưởng tượng.Chúc Kim Hạ giao cho bọn trẻ một đề tài tự do, bọn trẻ có thể trở thành bất cứ ai trên giấy, thực hiện bất kỳ hoài bão hay ý tưởng kỳ quặc nào.Vậy mà bọn trẻ lại viết:Nếu em có quần áo mớiNếu em sống ở thành phốNếu em biết đi xe đạpTrong bài văn của bọn trẻ, ước mơ xa vời nhất dường như là được rời khỏi xã Nghi Ba nhỏ bé, đến huyện lỵ cách đó ba tiếng lái xe, nằm bên kia sông Kim Sa.Sau khi hỏi Thời Tự, Chúc Kim Hạ mới ngạc nhiên khi biết, hầu như không có đứa trẻ nào trong trung tâm từng rời khỏi xã Nghi Ba — vùng quê nhỏ bé mà theo lời Vu Tiểu San, chỉ cần tài xế đạp mạnh chân ga một chút là có thể lướt qua.“Từ lúc sinh ra, bọn trẻ đã luôn sống ở đây sao?”“Luôn sống ở đây.”“Chưa từng đến huyện lỵ sao?”Chúc Kim Hạ hỏi đi hỏi lại, câu trả lời đều là phủ định.“Tại sao không đi?”“Tại sao phải đi?”Thời Tự kể lại một chuyện xảy ra vào đầu năm nay.“Lớp 6 có hai đứa trẻ đã từng đi ra khỏi tỉnh. Sau Tết Dương lịch, vừa khai giảng, trường học kết nghĩa đã mời chúng tôi đến tham quan. Tôi dẫn theo hai đứa trẻ có thành tích tốt nhất đến Chiết Giang, vốn tưởng cho chúng mở mang tầm mắt là chuyện tốt, nào ngờ sau khi trở về, thành tích của chúng lại tụt dốc không phanh.”Anh day day trán, giải thích:“Người nghèo bỗng nhiên giàu có, không phải là chuyện tốt.”Trẻ con còn nhỏ, khi nhìn thấy một thế giới khác biệt hoàn toàn nhưng lại không có khả năng thay đổi hiện trạng, chúng sẽ bị chìm đắm trong sự chênh lệch quá lớn, tâm lý mất cân bằng.Nếu là ở trường đại học, điều đầu tiên mà Chúc Kim Hạ quan tâm là liệu bọn trẻ đã được tư vấn tâm lý hay chưa, nhưng đây là vùng núi. Ở vùng núi này, ngay cả giáo dục phổ cập cũng phải dựa vào sự ép buộc, làm gì có tư vấn tâm lý?Những đứa trẻ chưa từng đến huyện lỵ, sinh ra ở vùng núi, lớn lên ở vùng núi, thậm chí còn chưa từng nhìn thấy xe đạp — đường núi gập ghềnh, chỉ có rảnh rỗi sinh nông nổi mới đi xe đạp ở đây.Vì vậy, ước mơ của bọn trẻ cũng trở nên nhỏ bé, thu hẹp lại trong những điều giản đơn, gần gũi như quần áo mới, thành phố xa lạ hay một chiếc xe đạp. Thế giới của chúng bị giới hạn bởi những gì chúng có thể thấy, nghe và tưởng tượng.Muốn có một chiếc xe đạp.Muốn có một quả bóng rổ.Muốn có một chiếc cặp sách.Muốn được đến huyện lỵ một lần, được nhìn thấy thế giới bên ngoài.Huyện lỵ nghèo nàn, lạc hậu kia vậy mà lại trở thành thế giới bên ngoài trong mắt bọn trẻ…Đến lúc này, Chúc Kim Hạ cuối cùng cũng hiểu được nỗi lo lắng của A Bao, nhìn bề ngoài, núi rừng hạn chế khả năng nói và đi lại của bọn trẻ, nhưng thực chất là hạn chế tầm nhìn của chúng.Miệng là khả năng diễn đạt.Chân là phạm vi hoạt động.Còn mắt là tầm nhìn.Tầm nhìn là chìa khóa cho sự trưởng thành của một con người. Nó quyết định giới hạn của giáo dục, cũng quyết định ranh giới của tư tưởng.Điều này khiến Chúc Kim Hạ nhớ đến câu chuyện mà nhà lý luận điện ảnh Kracauer đã kể trong cuốn《Bản chất của Điện ảnh》: Có một đạo diễn đã quay một bộ phim ngắn cho thổ dân châu Phi, dành năm phút để giới thiệu sự phồn hoa của thành phố, thể hiện những công nghệ và cuộc sống hiện đại mà thổ dân chưa từng tiếp xúc, muốn xem phản ứng của họ. Nào ngờ, sau khi xem xong video, mọi người lại thảo luận về một con gà, mà đạo diễn thậm chí còn không hề nhận ra rằng trong bộ phim của mình lại xuất hiện một con gà.Thổ dân nhìn thấy mọi thứ đều xa lạ, nên không dám bình luận, cũng không biết bình luận như thế nào.Suốt cả quá trình, họ đều tỏ ra thờ ơ, cho đến khi con gà xuất hiện. Chỉ có gà là thứ quen thuộc với họ. Con người chỉ có quyền lên tiếng về những điều mà họ hiểu rõ.Núi rừng đã che khuất tầm nhìn của bọn trẻ, chúng không phải là không khao khát thế giới bên ngoài, chỉ là không biết khao khát như thế nào, cũng không biết tưởng tượng ra sao.Chúc Kim Hạ ngẩn ngơ đọc hết bài văn này đến bài văn khác, may mà, may mà vẫn còn một bài văn khiến cô nhen nhóm hy vọng.Bài nhật ký đó có tiêu đề:《Nếu em là Tần Thủy Hoàng》. Mặc dù nội dung có phần dở khóc dở cười, câu cú vẫn còn lủng củng, nhưng ít nhất nó tràn đầy trí tưởng tượng:Mỗi người đều có ước mơ của riêng mình, còn ước mơ của em thì khác biệt, độc nhất vô nhị, đó là trở thành Tần Thủy Hoàng.Lúc nhỏ, em từng muốn giống như Hán Vũ Đế, hùng tài đại lược, văn võ song toàn, cũng muốn giống như Đường Thái Tông, trọng dụng hiền tài, tổ chức khoa cử, còn muốn giống như Thanh Cao Tông Càn Long, tài năng xuất chúng, đa tài đa nghệ. Nhưng em muốn giống Tần Thủy Hoàng nhất, tàn bạo, hung ác, hô phong hoán vũ, (Chúc Kim Hạ: Nên học tập một cách có chọn lọc, không khuyến khích học theo sự tàn bạo, hung ác.)Nếu em trở thành Tần Thủy Hoàng, em sẽ có khả năng thống trị cả nước. Ví dụ như, một số làng mạc ở thành phố đánh nhau, em sẽ nói: “Nếu các ngươi còn đánh nhau nữa, ta sẽ thu hồi lãnh thổ của các ngươi.” Nếu họ vẫn không nghe lời khuyên, em sẽ dẫn quân đi đánh cho bọn họ tan tác, đánh cho chạy mất dép, khiến bọn họ không dám đánh nhau nữa.(Chúc Kim Hạ: … Lấy bạo chế bạo trong truyền thuyết hả em?)Thứ hai, em sẽ trọng dụng hiền tài, tổ chức khoa cử. Ví dụ như, một số huyện trưởng, xã trưởng địa phương khi làm việc, ham mê hưởng thụ, ức hiếp dân chúng, em sẽ cách chức bọn họ, đày đến nước khác.(Chúc Kim Hạ: Em đã hỏi ý kiến của nước khác chưa?)Nếu bọn họ vẫn không chịu hối cải, em sẽ chém đầu bọn họ — dùng đoạn đầu đao của Bao Thanh Thiên!(Chúc Kim Hạ: Hả???)Thứ ba, em sẽ dùng sự tàn bạo của Tần Thủy Hoàng khiến cho tất cả mọi người đều sợ hãi em. Ví dụ như, có một người giết người khác, mà còn là giết người vô cớ, em sẽ tru di cửu tộc nhà hắn. Không chỉ vậy, em còn treo xác hắn lên tường thành, dùng lửa thiêu, thiêu cho đến khi hắn đen nhẻm, đen như người châu Phi.(Chúc Kim Hạ: Hả??????????)…Đọc đến cuối cùng, Chúc Kim Hạ cười ra nước mắt.Nói tóm lại, cậu bé tên Đinh Chân Ngân Hạp này đã dùng trí tưởng tượng phong phú và kiến thức lịch sử uyên bác hơn những đứa trẻ khác, viết ra một bài văn ngây thơ, đáng yêu, nhưng cũng hơi rùng rợn.Tuy vẫn còn nhiều lỗi ngữ pháp, nhưng cậu đã sử dụng không ít điển cố lịch sử, thậm chí còn gọi được tên các vị Hoàng Đế của từng triều đại.Nửa buổi chiều nghỉ trưa, Đốn Châu đến xin trái cây thì thấy Chúc Kim Hạ và Thời Tự đang thảo luận sôi nổi, thế là cậu cũng đến góp vui.“Chép phải không?”Có lẽ là trong bài văn có nhiều thành ngữ và điển cố nằm ngoài phạm vi kiến thức của Đốn Châu, cậu gấp cuốn vở lại nói như vậy.Chúc Kim Hạ: “…”Chúc Kim Hạ: “Phải là trang web viết văn nào rảnh rỗi quá mới đưa ra bài văn mẫu kiểu này cho mọi người chép chứ?”Đốn Châu lại liếc nhìn bài văn: “Vậy chắc là chép một đoạn, bịa một đoạn, trẻ con bây giờ khôn lắm.”Thời Tự nói: “Điện thoại còn không có, em bảo chúng nó chép ở đâu?”“Mượn của giáo viên khác?”Thời Tự nhìn thấu hồng trần: “Ghen tị khiến em xấu xí.”“Em ghen tị? Ghen tị cái gì? Ghen tị thằng bé này muốn thiêu người khác đến mức đen thui như người châu Phi?”Đốn Châu kêu lên, đang bép xép thì Thời Tự bình tĩnh hỏi: “Thanh Cao Tông là vị Hoàng Đế nào?”Như con gà bị bóp cổ, Đốn Châu câm nín.Thời Tự đặt cốc nước xuống: “Trẻ con mười tuổi còn biết nhiều hơn em.”Đốn Châu tức giận cuỗm một đống táo rồi bỏ đi.Thời Tự bồi thêm một câu: “Đừng có chỉ biết ăn, cũng phải đọc sách nhiều vào.”Câu cuối cùng: “Thanh Cao Tông là Càn Long.”Buổi trưa yên tĩnh, tiếng Đốn Châu đóng sầm cửa vang lên ầm ầm.Chúc Kim Hạ cười xong trò trẻ con của hai người, ánh mắt lại rơi vào cuốn vở bài tập: “… Tôi đi đến lớp học một lát.”Thời Tự: “Đến lớp học làm gì?”“Tôi muốn xem xem Đinh Chân Ngân Hạp là ai.”Mới dạy học được mấy ngày, Chúc Kim Hạ không nhớ hết tên học sinh. Thứ nhất là vì tên tiếng Tây Tạng thường là bốn chữ, rất khó nhớ. Thứ hai là hơn nửa số học sinh trong lớp đều có tên “Đinh Chân”, rất dễ nhầm lẫn.Lúc đầu, cô còn tưởng là do chàng trai tên Đinh Chân kia nổi tiếng, các bậc phụ huynh đều muốn hưởng ké vận may, nên mới đặt tên như vậy. Sau khi hỏi Thời Tự, cô mới biết, người Tây Tạng không có họ, chỉ có tên, mà phần lớn tên của người dân xã Nghi Ba đều do vị Lạt Ma ở đây đặt.Mỗi ngày phải đặt nhiều tên như vậy, chắc là đặt sỉ rồi.Tuy Chúc Kim Hạ không nhớ hết tên học sinh, nhưng cô có thể nhận ra mặt bọn trẻ, ví dụ như lúc tập thể dục buổi sáng, cô có thể nhận ra ai là học sinh lớp mình ngay lập tức.Để nhớ xem Đinh Chân Ngân Hạp là đứa trẻ nào, cô đã cố ý cầm cuốn vở chạy đến lớp học.Thời Tự đi cùng cô.Trong phòng học lớp 5, trên bàn của mỗi học sinh đều có sách giáo khoa, lật mở trang đầu tiên là có thể nhìn thấy tên. Cô lần lượt lật từng cuốn, cuối cùng cũng tìm thấy tên Đinh Chân Ngân Hạp ở bàn thứ hai, bên tay trái.Chỉ nhìn bàn học, không thấy gì khác biệt. Cúi đầu xuống, cô mới phát hiện trong ngăn bàn của cậu bé có một cuốn sách dày cộp.Chúc Kim Hạ lấy cuốn sách ra.Đã lâu rồi cô mới nhìn thấy một cuốn sách dày như vậy. Sách ngày nay được thiết kế theo hướng nhân văn hơn, một khi số chữ vượt quá tiêu chuẩn, sẽ được chia thành nhiều tập.Nếu sách cũng có tuổi thọ như con người, thì đây có lẽ là một cụ già sắp gần đất xa trời, bìa sách cùng với mấy trang đầu đã biến mất.Số trang đầu tiên là 19, mười tám trang trước đó đã bỏ nhà ra đi.Giấy ố vàng, mép sách cong queo, nhìn là biết đã được lật giở vô số lần.Trang sách trong tay cô đang viết về Hoàng Đế, viết về việc ông trầm tĩnh, mưu lược, thông minh, sáng suốt; viết về việc ông đã bắt và giết Xi Vưu ở trận Trác Lộc; viết về việc ông đã khai hoang, mở đường, thống nhất thiên hạ.…Chúc Kim Hạ lật giở những trang bên trong, phát hiện ra rất nhiều nội dung được đánh dấu bằng bút dạ đen, trong đó có Hán Vũ Đế văn võ song toàn, Đường Thái Tông trọng dụng hiền tài, và dĩ nhiên là cả Tần Thủy Hoàng mà Đinh Chân Ngân Hạp muốn trở thành.Đây là một cuốn sách giới thiệu về các vị Hoàng Đế Trung Quốc qua các thời đại, bao gồm cả chính sử và dã sử.Đốn Châu đã đoán sai, Đinh Chân Ngân Hạp không hề chép bài văn mẫu, bài văn là do cậu tự viết.Chúc Kim Hạ cảm thấy vui mừng từ tận đáy lòng, nhưng cô không ngờ lại nhìn thấy một cuốn sách như vậy ở đây. Không phải là học sinh lớp 5 không nên đọc sách Lịch sử, chỉ là ở nơi này, trong môi trường này, vậy mà lại có đứa trẻ yêu thích một cuốn sách như vậy.Việc nó xuất hiện ở đây đã là một điều kỳ diệu.Việc cậu bé này nâng niu, ghi nhớ nó trong lòng lại càng khó tin hơn.Gấp cuốn sách lại, ánh mắt cô rơi vào xung quanh.Trung tâm giáo dục rất nghèo, bàn ghế cũ kỹ, mặt bàn loang lổ, bong tróc sơn, gần như không nhìn ra màu sắc ban đầu, trần nhà cũng có dấu vết thấm nước.Giữa khung cảnh cũ kỹ, đầy dấu ấn thời gian, Chúc Kim Hạ bỗng nhiên mỉm cười.Thời Tự đứng ở cửa lớp học, hỏi cô cười gì.“Cười bản thân tôi đã suy nghĩ thiển cận.” Chúc Kim Hạ nói: “Tôi cứ tưởng chỉ có nhìn về phía trước mới là tốt, tôi cứ tưởng núi rừng đã che khuất tầm nhìn của bọn trẻ, khiến chúng tụt hậu so với trẻ con thành phố, tôi cứ tưởng điều kiện không tốt, chúng sẽ rất khó đuổi kịp.”Thời Tự không nói gì, chỉ im lặng nhìn cô.“Tôi đã từng nghĩ rằng không được tiếp xúc với internet, không được nhìn thấy thế giới bên ngoài, không có thiết bị giảng dạy tiên tiến nhất, bọn trẻ sẽ không tiếp thu được kiến thức.”“Nhưng anh nhìn xem, lịch sử là phải nhìn lại!” Chúc Kim Hạ ôm cuốn sách tàn tạ cười thành tiếng: “Là tôi đã đảo ngược, tự thu hẹp con đường của mình.”Thời Tự cũng khẽ cười.“Tự thu hẹp con đường mà còn vui vẻ như vậy?”Vui chứ.Vui lắm.Tầm nhìn dĩ nhiên rất quan trọng.Nhưng ai bảo chỉ có nhìn thấy thế giới rộng lớn, muôn màu muôn vẻ, công nghệ phát triển từng ngày, mới được coi là tầm nhìn rộng mở?Nhìn lại quá khứ, dòng sông lịch sử và tri thức của nhân loại vẫn ở đó, ngay cả những đứa trẻ sống sâu trong núi rừng, cũng có thể tiếp thu những tinh hoa phong phú nhất từ ​​những cuốn sách ố vàng.Yếu tố quyết định độ cao của cây có lẽ là ánh mặt trời trên đỉnh đầu, nhưng cho dù ánh sáng không đủ, chỉ cần rễ cây cắm sâu, chất dinh dưỡng trong đất cũng đủ để cây phát triển mạnh mẽ, vững vàng.Trên đường về ký túc xá, Chúc Kim Hạ mở ứng dụng mua sách trực tuyến, đặt mua vô số sách.Thời Tự: “Trường có thư viện, không cần cô mua đâu.”Ngập ngừng một chút, anh lại nói: “Cô tưởng tôi keo kiệt là để tậu lâu đài Disney à?”“Sách của trường là sách của trường.” Chúc Kim Hạ hỏi ngược lại: “Anh thấy có ai mượn sách không?”Cô nói trúng tim đen, thư viện mà anh vất vả lắm mới “tậu” được quả thật vô cùng ế ẩm. Thời Tự im lặng một lúc: “Vậy sách cô mua sẽ có người mượn à?”“Đương nhiên rồi.”Thời Tự bật cười: “Chúc Kim Hạ, cô tự tin ghê ha.”“Ai tự tin? Đây gọi là mưu mẹo!” Chúc Kim Hạ liếc xéo anh: “Tôi không cho mượn, tôi chỉ tặng.”Thời Tự ngẩn người, nhìn cô hào hứng nói.“Phần lớn trẻ con ở đây chỉ đọc sách giáo khoa, ấn tượng về sách chắc chắn không tốt đẹp gì. Anh để sách trong thư viện, dĩ nhiên chẳng ai thèm xem.”“Nhưng tặng cho bọn trẻ thì khác, đứa trẻ nào mà chẳng thích nhận quà?”“Mỗi tuần tôi sẽ giao cho bọn trẻ viết một bài nhật ký, chọn ra ba bài hay nhất, mỗi bạn được thưởng một cuốn sách.”“Anh đã học tâm lý học bao giờ chưa? Áp dụng cơ chế cạnh tranh vào hệ thống khen thưởng và trừng phạt, có thể khơi dậy tối đa sự tích cực của mọi người.”Chúc Kim Hạ thao thao bất tuyệt, Thời Tự chỉ hỏi một câu: “Vậy nếu tất cả đều viết không hay thì sao?”“Vậy thì chọn ra mấy bài viết cẩn thận nhất, khen ngợi tiềm năng của bọn trẻ, lâu dần, chúng cũng sẽ tự tin rằng mình viết văn rất giỏi.” Chúc Kim Hạ đắc ý nói: “Đây cũng là một loại tâm lý học—”“Hiệu ứng Pygmalion.”Thời Tự nói trước cô.Chúc Kim Hạ sững sờ, há hốc mồm, quay đầu lại, bắt gặp đôi mắt sâu thẳm…Cô vỗ trán, bừng tỉnh ngộ.“Sorry, sorry, dạy học sinh tiểu học quen rồi, suýt chút nữa quên mất anh cũng từng học đại học.”Thời Tự: “…”