Hai đứa con gái nhà Thénardier đã bỏ búp bê để chơi với con mèo. Cosette không thể nào cưỡng lại được ước muốn chạm tay vào con búp bê kia, và cô chộp lấy nó. Cô đang ru nó một cách ngây ngất thì bà Thénardier đã dừng bước trước mặt cô trong cơn giận sôi bọt mép khiến bà khàn cả giọng.

- Cosette? - Bà hét.

Cosette run bần bật, cô đặt con búp bê xuống đất với một vẻ sùng mộ pha lẫn tuyệt vọng. Rồi cô chập hai bàn tay lại và bật khóc nức nở.

Jean Valjean đứng bật dậy:

- Chuyện gì thế? - Ông hỏi bà Thénardier.

- Ông không thấy à? - Bà này lớn tiếng - Con quỷ này, con mạt kiếp này tự tiện chạm tới con búp bê của con tôi với hai bàn tay bẩn thỉu khủng khiếp của nó.

Cosette càng khóc nà. Người đàn ông bước thẳng tới cánh cửa mở ra đường, mở cửa và ra ngoài. Một phút chưa kịp trôi qua ông đã trở lại. Ông cầm trong hai bàn tay một con búp bê xinh đẹp mặc áo hồng mà một tiếng đồng hồ trước đây ông đã thoáng thấy trong cửa hàng hội chợ. Ông đặt nó đứng trước Cosette và nói:

- Của cháu đấy.

Cosette trông thấy người đàn ông đó đến với con búp bê kia như trông thấy vầng thái dương. Cô không khóc nữa, dường như cô cũng không dám thở nữa.

Bà Thénardier, Eponine và Azelma bấy giờ ngẩn người ra như những pho tượng. Cả những khách đang giải khát cũng im tiếng, một sự im lặng trọng thể bao trùm khắp quán.

Ông Thénardier lần lượt chiêm ngưỡng con búp bê và người khách. Ông đánh hơi người đàn ông đó như đánh hơi một túi tiền. Ông đến bên vợ và nói với bà thấp giọng:

- Món đồ này trị giá ít lắm cũng ba mươi frăng. Chớ ăn nói dại dột. Phải nằm sát đất trước người này.

Và ông tiếp lời, lên tiếng vỗ về:

- Cháu Cosette, ông đây cho cháu một con búp bê. Cháu hãy nhận. Nó thuộc về cháu đấy. Cosette đánh liều đến gần. Mặt cô hãy còn ràn rụa nước mắt, nhưng mắt cô đã rạng rỡ niềm vui. Cô quay sang bà Thénardier và bằng một giọng vừa tuyệt vọng, vừa lo sợ, vừa vui mừng:

- Thưa bà, cháu được nhận không ạ?

- Được chứ! - Bà Thénardier vừa nói vừa siết chặt hai nắm tay trong cơn uất hận - Nó là của cháu mà. Hai đứa kia hãy đi ngủ đi!- Bà nói với hai đứa con gái của bà bấy giờ đến lượt chúng đang nhìn Cosette một cách thèm thuồng.

- Đã tới lúc đi ngủ rồi. Thưa ông, - bà tiếp lời, cố tạo giọng dịu dàng - xin phép ông, tôi sẽ cho Cosette lên giường. Hôm nay cháu đã mệt lắm rồi.

Jean Valjean chỉ gật đầu đáp lại.

Cosette ôm con búp bê đi vào cái hốc vốn là giường ngủ của cô dưới chân cầu thang và cô mất nhiều thời gian mới có được giấc ngủ bởi hạnh phúc của cô mãnh liệt quá.

Giờ khắc trôi qua. Jean Valjean vẫn trầm ngâm, mắt đăm đăm nhìn vào ngọn lửa. Khách đã ra về, quán đã đóng cửa.

- Tôi đi ngủ đây. - Bà Thénardier nói nhỏ với chồng - Tôi nhẹ người khi không còn thấy con vật già đó đã mua cho một con chó thứ búp bê bốn mươi frăng thay vì bốn mươi xu theo ý tôi. Tôi hết chịu nổi rồi.

Còn lại một mình Thénardier với Jean Valjean. Khi thấy đã buồn ngủ ông lột mũ và kính cẩn đến bên Jean Valjean.

- Thưa ông, ông không nghỉ sao? - Ông hỏi.

- à! - Jean Valjean nói - Chuồng ngựa của ông đâu?

- Tôi sẽ dẫn ông, thưa ông. - Thénardier vừa đáp vội vừa cầm một cây nến.

Và ông đưa người khách trọ của mình lên tầng nhất vào một gian phòng bày biện đồ đạc bằng gỗ đào hoa tâm. Lửa tí tách cháy trong lò sưởi. Thénardier đốt lên hai cây nến mới:



- Đây là phòng cưới của chúng tôi đấy. - Ông nói - Trong năm, chúng tôi chỉ vào đây ba hay bốn lần. Chúng tôi dành nó cho khách quí.

Thénardier biến mất mà không dám nói lời chào với người mà ông định bụng sẽ lột da tới nơi tới chốn ngày hôm sau.

Sáng hôm sau, vào lúc rạng đông, khi bước vào phòng lớn của quán, bà Thénardier thấy chồng đang tính tiền cho người khách mặc áo rây đanh gột vàng.

- Bà hãy nhìn đây! - ông nói.

Hóa đơn của ông khách số 1:

ăn khuya......................................... 3 frăng

Phòng............................................. 10 frăng

nến.................................................. 5 frăng

Lò sưởi..:..........................................4 frăng

Phục vụ............................................ 1 frăng

Tổng cộng...................................... 23 frăng

- Ông ấy sẽ không bằng lòng trả đâu.- Bà Thénardier nói - Ông ấy sẽ thấy tính thế này là quá đáng.

- Bà cứ đưa giấy cho ông ấy - Ông Thénardier nói - Rồi sẽ thấy mà. Tôi thì đang nợ 15 quan. Chủ nợ đang đòi đấy. Ông ta bước ra ngoài. Đúng lúc đó Jean Valjean bước vào. Bà Thénardier đưa cho ông giấy tính tiền vẻ lúng túng.

- Ông đã đi rồi sao? - Bà hỏi giọng ngọt ngào một cách giả dối.

- Đúng vậy! - Jean Valjean vừa nói, vừa đưa mắt hờ hững ngó vào tờ giấy tính tiền mà không cần thấy và ông tiếp lời:

- Bà hãy cho tôi biết, ở đất Monfermeil bà làm ăn có khá không?

- Thời thế nghiệt ngã lắm! Người đàn bà hung ác nói giọng thảm thương. Và chúng tôi phải chịu bao gánh nặng nữa chứ! Này nhé, con bé Cosette đó mà ở đây người vẫn gọi là con Sơn Ca mặc dù nó có vẻ một con dơi đúng hơn là một con chim Sơn Ca. Chúng tôi phải tốn kém cho nó biết bao. Tôi có con tôi chứ, tôi không cần phải nuôi con kẻ khác.

Jean Valjean tiếp lời giọng run run dù ông cố tỏ ra dửng dưng:

- Và nếu bây giờ người ta tách nó ra khỏi ông bà thì sao?

Khuôn mặt đỏ rền và dữ dằn của bà chủ quán sáng lên:

- À! Thưa ông, xin ông cứ nhận nó, giữ nó, mang nó đi cho rảnh! Tôi không muốn thấy mặt con bé bẩn thỉu đó nữa! Và tôi mong ông được hưởng phước lớn của thánh thần.

- Xong rồi. Tôi xin dẫn nó đi. - Jean Valjean nói - Và ngay bây giờ. Bà hãy gọi con bé ra đây.

- Cosette! - Bà Thénarđier gọi to.

- Tôi nợ bà bao nhiêu? - Jean Valjean tiếp lời vừa liếc vào tờ giấy tính tiền - 23 frăng! - Ông kêu lên.

- Đúng đấy, thưa ông. Hai mươi ba frăng. - Bà Thénardier khẳng định, bà đã có đủ thời giờ để chuẩn bị cú sốc này.



Jean Valjean đặt lên bàn năm đồng năm frăng.

- Bà hãy đi tìm đứa bé! - Ông nói.

Đúng vào đó, ông Thénardier bước đến giữa gian phòng và nói giọng lạnh lùng:

- Ông còn thiếu hai mươi sáu xu. Hai mươi xu tiền phòng và sáu xu tiền bữa ăn khuya. Còn đứa bé, tôi cần nói chuyện với ông một chút. - và quay ra nói với vợ:

- Bà hãy để mặc chúng tôi.

Khi còn lại hai người, ông Thénardier kéo ghế mời Jean Valjean và vẫn đứng trước ông. Khuôn mặt ông ta lộ một vẻ chất phác và giản dị đặc biệt.

- Thưa ông, tôi xin cho ông biết là đứa bé đó, tôi quí nó lắm.

Jean Valjean nhìn ông ta đăm đăm.

- Đúng thế! - Ông tiếp lời giọng đầy tình cảm - Chúng tôi quyến luyến nhau, ông hãy lấy lại những đồng trăm xu. Tôi không thể chấp nhận việc ông dẫn con bé Cosette của chúng tôi đi. Chúng tôi sẽ thấy thiếu nó, con bé đó. Đúng là nó gây tốn kém cho chúng tôi. Cộng thêm bốn trăm quan tiền thuốc men chỉ vì một trong những căn bịnh của nó. Nhưng nó không có cả cha lẫn mẹ. Tôi đã nuôi nấng nó. Tôi có đủ bánh mì cho nó và cho tôi. Ông muốn gì chứ? Điều này không cần suy luận dài dòng: tôi thương con bé đó. Vợ tôi thì nóng nảy nhưng bà ấy cũng thương nó. Từ lâu rồi chúng tôi coi nó như con của chúng tôi. Tôi cần nghe nó nói chuyện líu lo trong nhà. Và rồi người ta không thể trao con mình cho một người qua đường như thế được. Ông biết không, tôi muốn biết nó đi đâu để thỉnh thoảng đi thăm nó, để cho nó biết người cha đã tận tụy nuôi nó vẫn còn đó, vẫn dõi mắt trông chừng nó. Tôi không biết cả tên ông, ông phải cho tôi thấy một mẩu giấy thông hành cửa ông chứ?

Jean Valjean nhìn đăm đăm vào ông ta. Ông nói giọng trầm trọng cương quyết:

- Ông Thénardier, người ta không cần một giấy thông hành để đi khỏi Paris năm dặm. Nếu tôi phải dẫn Cosette đi, tôi sẽ dẫn nó đi, thế thôi. Ông sẽ không biết tên tôi lẫn chốn ở của tôi. Ông sẽ không biết Cosette tới đâu và ý định của tôi là nó không gặp lại ông trong đời. Tôi bứt phăng sợi dây nơi chân nó và nó lên đường. Ông có đồng ý không? Có hay không?

Thénardier thuộc số người thoáng nhìn qua đã phán đoán ngay được tình hình. Ông nhận ra mối quan hệ sâu xa của Jean Valjean và đứa bé. Ông bất thần bộc lộ mưu chước của mình.

- Thưa ông, - ông ta nói - phải có một nghìn năm trăm quan cho tôi mới được.

Jean Valjean móc một chiếc ví cũ kỹ bằng da đen từ trong túi, rút ra ba tờ giấy bạc mà ông đặt trên bàn và giữ lại chúng dưới ngón tay trỏ to tướng của mình.

- Hãy gọi Cosette tới! - Ông nói với ông chủ quán đang sáng mắt ra.

Chập sau Cosette bước vào:

- Này cháu, - Jean Valjean vừa nói, vừa mở cái gói mà ông đã mang tới hôm trước dưới cánh tay của mình và lấy trong đó ra một chiếc váy len dài màu đen và một bộ quần áo dành cho một cô bé bảy tuổi.- Cháu hãy đi mặc ngay và trở lại đây.

Chẳng mấy chốc Cosette đã trở lại, tay ôm chặt con búp bê.

- Chúng ta đi? - Jean Valjean nói, và ông nắm bàn tay cô.

- Nhưng mà...- Thénardier mở lời - ngây ngất với chiến thắng dễ dàng của mình và tự thấy mình quá đỗi khiêm tốn trong hoàn cảnh của mình. Thưa ông, người mà tôi không biết tên, ông còn thiếu tôi nhiều điều nhỏ nhặt. Và...

Jean Valjean bình thản nói:

- Đi, Cosette.

Ông cầm chắc trong tay cây gậy gai mở cửa quán và bước ra đường.

Thénardier chú ý tới vẻ đàng hoàng của cây gậy và vóc người cao to của người đàn ông, rồi nhìn lại chính mình, với đôi cánh tay khẳng khiu và đôi bàn tay ốm yếu. Và ông ta vừa trở vào nhà vừa mím môi tủi hổ.

Ngày ló dạng, người dân ở Montfermeil bắt đầu mở cửa, họ trông thấy một người đàn ông ăn mặc nghèo khổ nắm tay một cô bé để tang và ôm một con búp bê màu hồng đang đi qua trên đường phố Paris.

Cosette đi về đâu? Với ai? Cô không biết nhưng thỉnh thoảng cô nhìn lên khuôn mặt trầm ngâm của người đàn ông và cô cảm thấy một niềm tin thần thánh trong lòng mình.